CVSROOT: /web/www
Module name: www
Changes by: Jan Owoc <jsowoc> 11/10/27 18:42:28
Modified files:
philosophy : right-to-read.pl.html
Log message:
Manual update by GNUnited Nations.
CVSWeb URLs:
http://web.cvs.savannah.gnu.org/viewcvs/www/philosophy/right-to-read.pl.html?cvsroot=www&r1=1.18&r2=1.19
Patches:
Index: right-to-read.pl.html
===================================================================
RCS file: /web/www/www/philosophy/right-to-read.pl.html,v
retrieving revision 1.18
retrieving revision 1.19
diff -u -b -r1.18 -r1.19
--- right-to-read.pl.html 13 Jul 2011 17:36:34 -0000 1.18
+++ right-to-read.pl.html 27 Oct 2011 18:42:01 -0000 1.19
@@ -1,207 +1,498 @@
-<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2" ?>
-<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
- "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd";>
-<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"; xml:lang="pl" lang="pl">
-
-<head>
-<title>Prawo do czytania
- - Projekt GNU - Free Software Foundation (FSF)</title>
- <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso-8859-2"
/>
- <link rel="stylesheet" type="text/css" href="/gnu.css" />
- <link rev="made" href="mailto:webmast...@gnu.org"; />
- <link rev="translated" href="mailto:web-translators...@gnu.org"; />
- <!-- transl.: wkotwica -->
-</head>
-
-<body>
-
-<p><a href="#translations">T³umaczenia</a> tej strony</p>
-
-<h2>Prawo do czytania</h2>
-<p>
-Autor: <a href="http://www.stallman.org/";><strong>Richard
Stallman</strong></a></p>
-<p>
-<a href="/graphics/philosophicalgnu.pl.html">
-<img src="/graphics/philosophical-gnu-sm.jpg"
- alt=" [rysunek: filozofuj±ca GNU] "
- width="160" height="200" /></a>
-</p>
-<hr />
-<h3>Spis tre¶ci</h3>
-<ul>
- <li><a href="#AuthorsNote" id="TOCAuthorsNote">Uwagi
autora</a></li>
- <li><a href="#References" id="TOCReferences">Bibliografia</a></li>
- <li><a href="#OtherTexts" id="TOCOtherTexts">Inne teksty</a></li>
-</ul>
-<hr />
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
-<p>
-<em>Ten artyku³ pojawi³ siê w lutym 1997 w <strong>Communications of the
ACM</strong> (Volume 40, Number 2).</em></p>
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Prawo do czytania - Projekt GNU - Fundacja Wolnego Oprogramowania
(FSF)</title>
-<blockquote><p>
- (z „Drogi do Tycho”, zbioru artyku³ów na temat ¼róde³
Ksiê¿ycowej Rewolucji, opublikowanego w Luna City w roku 2096)
-</p></blockquote>
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<!--#include virtual="/philosophy/po/right-to-read.translist" -->
+<h2>Prawo do czytania</h2>
<p>
-Dla Dana Halberta droga do Tycho zaczê³a siê na uczelni – kiedy
Lissa Lenz poprosi³a go o po¿yczenie komputera. Jej w³asny siê zepsu³,
a bez po¿yczenia innego nie zaliczy³aby projektu koñcz±cego semestr. Nie
odwa¿y³a siê o to prosiæ nikogo, oprócz Dana.</p>
-<p>
-Co postawi³o go przed dylematem. Musia³ jej pomóc – ale gdyby po¿yczy³
jej komputer, Lissa mog³aby przeczytaæ jego ksi±¿ki. Pomijaj±c to, ¿e za
pozwolenie komu¶ na czytanie swoich ksi±¿ek mo¿na by³o trafiæ do wiêzienia na
wiele lat, zaszokowa³ go sam pomys³. Od szko³y podstawowej uczono go, jak
wszystkich, ¿e dzielenie siê ksi±¿kami jest czym¶ paskudnym i z³ym, czym¶,
co robiliby tylko piraci.</p>
-<p>
-I raczej nie by³o szans na to, ¿e SPA – Software Protection Authority
(Urz±d Ochrony Oprogramowania) – go nie z³apie. Z kursu
programowania Dan wiedzia³, ¿e ka¿da ksi±¿ka jest wyposa¿ona w kod
monitoruj±cy prawa autorskie, zg³aszaj±cy Centrum Licencyjnemu kiedy, gdzie
i przez kogo by³a czytana. (Centrum wykorzystywa³o te informacje do
³apania piratów, ale tak¿e do sprzeda¿y profili zainteresowañ dystrybutorom
ksi±¿ek). Gdy tylko nastêpnym razem jego komputer w³±czy siê do sieci, Centrum
Licencyjne siê o wszystkim dowie. Za¶ on, jako w³a¶ciciel komputera,
zostanie najsurowiej ukarany – za to, ¿e nie usi³owa³ zapobiec
przestêpstwu.</p>
-<p>
-Oczywi¶cie, Lissa niekoniecznie mia³a zamiar czytaæ jego ksi±¿ki. Byæ mo¿e
chcia³a po¿yczyæ komputer tylko po to, ¿eby napisaæ zaliczenie. Jednak Dan
wiedzia³, ¿e pochodzi³a z niezamo¿nej rodziny i ledwie mog³a sobie
pozwoliæ na op³acenie czesnego, nie wspominaj±c o op³atach za czytanie.
Przeczytanie jego ksi±¿ek mog³o byæ dla niej jedynym sposobem, ¿eby ukoñczyæ
uczelniê. Rozumia³ jej sytuacjê. Sam musia³ siê zapo¿yczyæ, ¿eby zap³aciæ za
wszystkie prace naukowe, z których korzysta³. (10% tych op³at trafia³o do
badaczy, którzy je napisali – poniewa¿ Dan planowa³ karierê
akademick±, mia³ nadziejê, ¿e jego w³asne prace, je¶li bêd± wystarczaj±co
czêsto cytowane, przynios± mu tyle, ¿e wystarczy na sp³atê tego kredytu).</p>
-<p>
-Pó¼niej Dan dowiedzia³ siê, ¿e by³y czasy, kiedy ka¿dy móg³ pój¶æ do
biblioteki i czytaæ artyku³y prasowe, a nawet ksi±¿ki i nie
musia³ za to p³aciæ. Byli niezale¿ni uczeni, którzy czytali tysi±ce stron bez
rz±dowych stypendiów bibliotecznych. Ale w latach dziewiêædziesi±tych XX
wieku wydawcy czasopism, zarówno komercyjni, jak i niedochodowi, zaczêli
pobieraæ op³aty za dostêp. W roku 2047 biblioteki oferuj±ce publiczny
darmowy dostêp do literatury naukowej by³y ju¿ tylko mglistym wspomnieniem.</p>
-<p>
-Istnia³y, naturalnie, metody na obej¶cie SPA i Centrum Licencyjnego.
Nielegalne. Dan mia³ kolegê z kursu programowania, Franka Martucciego,
który zdoby³ nielegalne narzêdzie do debuggowania i gdy czyta³ ksi±¿ki,
u¿ywa³ go do omijania kodu ¶ledz±cego prawa autorskie. Lecz powiedzia³
o tym zbyt wielu znajomym i jeden z nich, skuszony nagrod±, doniós³
na niego do SPA (mocno zad³u¿onych studentów ³atwo by³o nak³oniæ do zdrady).
W 2047 Frank dosta³ siê do wiêzienia, nie za pirackie czytanie, ale za
posiadanie debuggera.</p>
-<p>
-Pó¼niej Dan dowiedzia³ siê, ¿e by³y czasy, kiedy ka¿dy móg³ mieæ debugger.
Istnia³y nawet darmowe narzêdzia do debuggowania dostêpne na CD albo
w Sieci. Jednak zwykli u¿ytkownicy zaczêli je wykorzystywaæ do obchodzenia
monitorów praw autorskich, a¿ w koñcu s±d orzek³, ¿e praktycznie sta³o siê
to ich podstawowym zastosowaniem. Co znaczy³o, ¿e by³y nielegalne; autorów
debuggerów skazywano na wiêzienie.</p>
-<p>
-Programi¶ci nadal, oczywi¶cie, potrzebowali debuggerów, ale w 2047
producenci takich programów sprzedawali tylko numerowane kopie i tylko
oficjalnie licencjonowanym i podporz±dkowanym programistom. Debugger,
którego Dan u¿ywa³ na zajêciach z programowania by³ trzymany za specjalnym
firewallem tak, ¿eby móg³ byæ u¿ywany tylko do æwiczeñ.</p>
-<p>
-Kod nadzoruj±cy prawa autorskie mo¿na te¿ by³o obej¶æ instaluj±c zmodyfikowane
j±dro systemowe. Dan potem dowiedzia³ siê w koñcu o wolnych j±drach,
a nawet ca³ych wolnych systemach operacyjnych, które istnia³y na prze³omie
stuleci. Lecz nie tylko by³y nielegalne, jak debuggery – nawet
gdyby¶cie mieli jeden z nich, nie mogliby¶cie go zainstalowaæ bez
znajomo¶ci has³a administratora waszego komputera. A ani FBI, ani Pomoc
Techniczna Microsoftu by go wam nie poda³y.</p>
-<p>
-Dan doszed³ do wniosku, ¿e nie mo¿e po prostu po¿yczyæ Lissie komputera. Ale
nie mo¿e jej odmówiæ, bo j± kocha. Ka¿da okazja do rozmowy z Liss±
przepe³nia³a go rado¶ci±. A to, ¿e to jego wybra³a, ¿eby poprosiæ
o pomoc, to mog³o znaczyæ, ¿e ona te¿ go kocha.</p>
-<p>
-Dan rozwi±za³ dylemat robi±c co¶, co by³o jeszcze bardziej nie do
pomy¶lenia – po¿yczy³ jej swój komputer i poda³ jej swoje
has³o. W ten sposób, gdyby Lissa czyta³a jego ksi±¿ki, Centrum Licencyjne
s±dzi³oby, ¿e to on je czyta. W dalszym ci±gu by³o to przestêpstwo, ale
SPA nie wykry³oby go automatycznie. Mogliby siê o tym dowiedzieæ tylko,
gdyby Lissa na niego donios³a.</p>
-<p>
-Oczywi¶cie, je¶liby siê na uczelni kiedy¶ dowiedziano, ¿e da³ Lissie swoje
w³asne has³o, to by³by koniec ich obojga jako studentów, obojêtne, do czego by
je wykorzysta³a. Zgodnie z regu³ami stosowanymi na uczelni jakakolwiek
próba przeszkadzania w monitorowaniu studenckich komputerów stanowi³a
podstawê do podjêcia dzia³añ dyscyplinarnych. Nie by³o wa¿ne, czy zrobili¶cie
co¶ szkodliwego – sprzeciwianie siê utrudnia³o administratorom
sprawowanie kontroli nad wami. Zak³adali, ¿e takie zachowanie oznacza, ¿e
równocze¶nie robicie jakie¶ inne zakazane rzeczy, a nie musz± wiedzieæ, co
to takiego.</p>
-<p>
-Na ogó³ studenci nie byli za to relegowani – nie bezpo¶rednio. Zamiast
tego blokowano im dostêp do szkolnych systemów komputerowych, tak ¿e by³o
pewne, ¿e oblej± semestr.</p>
-<p>
-Pó¼niej Dan dowiedzia³ siê, ¿e tego rodzaju regulaminy uczelnie zaczê³y
wprowadzaæ w latach osiemdziesi±tych XX wieku, kiedy studenci masowo
zaczêli korzystaæ z komputerów. Wcze¶niej uczelnie inaczej pochodzi³y do
problemu dyscypliny studentów – karano dzia³ania, które by³y
szkodliwe, nie te, które tylko wzbudza³y podejrzenia.</p>
-<p>
-Lissa nie donios³a na Dana do SPA. Jego decyzja, ¿e jej pomo¿e, doprowadzi³a
na koniec do ich ma³¿eñstwa. Doprowadzi³a ich te¿ do zakwestionowania tego,
czego od dzieciñstwa uczono ich o piractwie. Razem zaczêli czytaæ
o historii praw autorskich, o Zwi±zku Radzieckim
i obowi±zuj±cych w nim ograniczeniach kopiowania, a nawet
oryginaln± konstytucjê Stanów Zjednoczonych. Przenie¶li siê na Ksiê¿yc, gdzie
spotkali innych, którzy, jak oni, uciekli przed d³ugim ramieniem SPA. Kiedy
w 2062 zaczê³o siê Powstanie Tycho, powszechne prawo do czytania wkrótce
sta³o siê jednym z jego g³ównych celów.</p>
+<a href="http://www.stallman.org/";><strong>Richard Stallman</strong></a></p>
-<h3><a href="#TOCAuthorsNote" id="AuthorsNote">Uwagi autora</a></h3>
+<p>
+<em>Ten artykuÅ pojawiÅ siÄ w lutym 1997 w <strong>Communications
+of the ACM</strong> (Volume 40, Number 2).</em></p>
-<p>Te uwagi zosta³y zaktualizowane w 2002 roku.</p>
+<blockquote><p>
+ Z „<cite>Drogi do Tycho</cite>”, zbioru
artykuÅów
+na temat źródeÅ KsiÄżycowej Rewolucji, opublikowanego w Luna
City
+w roku 2096.
+</p></blockquote>
<p>
-Prawo do czytania to bitwa, która toczy siê dzi¶. Choæ mo¿e up³yn±æ i 50
lat zanim nasz dzisiejszy sposób ¿ycia popadnie w zapomnienie, wiêkszo¶æ
opisanych powy¿ej przepisów prawa i rozwi±zañ praktycznych zosta³a ju¿
zaproponowana. Wiele z nich wprowadzono do systemów prawnych USA
i innych krajów. W Stanach Zjednoczonych,
-Ustawa o prawach autorskich w cyfrowym tysi±cleciu (Digital
Millenium Copyright Act, DMCA) z 1998 ustanowi³a prawne podstawy do
nak³adania ograniczeñ na czytanie i wypo¿yczanie skomputeryzowanych
ksi±¿ek (a tak¿e innych danych). Unia Europejska narzuci³a podobne
ograniczenia dyrektyw± o prawach autorskich z 2001 roku.</p>
-<p>
-A¿ do niedawna by³ jeden wyj±tek – pomys³, ¿eby FBI i Microsoft
dysponowa³y has³ami administracyjnymi do komputerów osobistych i nie
pozwala³y wam go mieæ, nie by³ wysuwany a¿ do roku 2002. Nazywa siê to
„trusted computing” (godn± zaufania technik± komputerow±) lub
„Palladium”.</p>
-<p>
-W 2001 roku, senator Hollings, op³acany przez Disneya, zaproponowa³ ustawê
zwan± SSSCA, która mia³a wymagaæ, ¿eby ka¿dy nowy komputer by³ obowi±zkowo
wyposa¿ony w urz±dzenia ograniczaj±ce kopiowanie, niemo¿liwe do ominiêcia
przez u¿ytkownika. Po pomy¶le chipu Clipper i innych propozycjach
kontrolowanej kryptografii [z deponowaniem kluczy] przedstawianych przez
rz±d USA, wskazuje to na d³ugofalow± tendencjê – systemy komputerowe
w coraz wiêkszym stopniu s± konstruowane w taki sposób, ¿eby daæ
nieobecnym olbrzymi± kontrolê nad lud¼mi, którzy faktycznie ich u¿ywaj±. Od
tamtej pory zmieniono nazwê SSSCA na CBDTPA (mo¿ecie to rozumieæ jako
„Consume But Don't Try Programming Act” – ustawa
„konsumuj, ale nie próbuj programowaæ”).</p>
-<p>
-W 2001 roku USA podjê³y próby wykorzystania proponowanego traktatu
o Strefie Wolnego Handlu Ameryk (Free Trade Area of the Americas, FTAA) do
narzucenia tych samych zasad wszystkim krajom zachodniej pó³kuli. FTAA jest
jednym z tak zwanych uk³adów o „wolnym handlu”,
faktycznie maj±cych na celu przekazanie w rêce ¶wiata biznesu zwiêkszonej
w³adzy nad demokratycznymi rz±dami. Narzucanie przepisów w rodzaju DMCA
jest typowe dla tego ducha. <a href="http://www.eff.org";>Electronic Frontier
Foundation</a> prosi ludzi, ¿eby wyja¶niali pozosta³ym rz±dom, dlaczego powinny
sprzeciwiaæ siê tym planom.</p>
-<p>
-SPA, które naprawdê oznacza Software Publisher's Association (Zwi±zek Wydawców
Oprogramowania), zosta³o w swej quasi-policyjnej roli zast±pione przez BSA,
Business Software Alliance. Nie jest, dzi¶, oficjaln± si³± policyjn±.
Nieoficjalnie – dzia³a tak, jakby ni± by³o. Stosuje metody
przypominaj±ce stosowane uprzednio w Zwi±zku Radzieckim, zachêca ludzi do
donoszenia na wspó³pracowników i kolegów. W kampanii zastraszania
prowadzonej w roku 2001 w Argentynie BSA przekazywa³a zawoalowane
gro¼by, ¿e osoby dziel±ce siê oprogramowaniem bêd± gwa³cone
w wiêzieniach.</p>
-<p>
-Kiedy pisa³em to opowiadanie SPA grozi³a ma³ym us³ugodawcom internetowym,
¿±daj±c pozwolenia na monitorowanie przez SPA wszystkich u¿ytkowników.
Wiêkszo¶æ poddaje siê zastraszaniu, gdy¿ nie staæ ich na walkê w s±dzie
(Atlanta Journal-Constitution, 1 pa¼dziernika 1996, D3). Co najmniej jeden
us³ugodawca, Community ConneXion z Oakland w Kalifornii, odmówi³
¿±daniu i faktycznie zosta³ pozwany. Pó¼niej SPA zaniecha³a sprawy, ale
uzyska³a DMCA, która da³a im w³adzê, po jak± siêgali.</p>
+Dla Dana Halberta droga do Tycho zaczÄÅa siÄ na uczelni, kiedy
+Lissa Lenz poprosiÅa go o pożyczenie komputera. Jej wÅasny siÄ zepsuÅ,
+a bez pożyczenia innego nie zaliczyÅaby projektu koÅczÄ
cego
+semestr. Nie odważyÅa siÄ o to prosiÄ nikogo, oprócz Dana.</p>
+
+<p>
+To postawiÅo Dana przed dylematem. MusiaÅ jej pomóc, ale gdyby
pożyczyÅ
+jej komputer, Lissa mogÅaby przeczytaÄ jego ksiÄ
żki. PomijajÄ
c to,
+że za udostÄpnienie komuÅ swoich ksiÄ
żek można byÅo trafiÄ
+do wiÄzienia na wiele lat, zaszokowaÅ go sam
+pomysÅ. Od szkoÅy podstawowej uczono go, jak wszystkich,
+że dzielenie siÄ ksiÄ
żkami jest czymÅ paskudnym i zÅym,
czymÅ, co
+robiÄ
tylko piraci.</p>
+
+<p>
+I raczej nie byÅo szans na to, że SPA – Software
+Protection Authority, czyli UrzÄ
d Ochrony Oprogramowania –
+go nie zÅapie. Z kursu programowania Dan wiedziaÅ, że każda
+ksiÄ
żka jest wyposażona w kod monitorujÄ
cy prawa autorskie,
zgÅaszajÄ
cy
+Centrum Licencyjnemu kiedy, gdzie i przez kogo byÅa czytana. (Centrum
+wykorzystywaÅo te informacje do Åapania piratów, ale także
+do sprzedaży profili zainteresowaÅ dystrybutorom ksiÄ
żek). Gdy tylko
+nastÄpnym razem jego komputer zostanie wÅÄ
czony do sieci, Centrum
+Licencyjne o wszystkim siÄ dowie. On zaÅ, jako wÅaÅciciel komputera,
+zostanie najsurowiej ukarany – za to, że nie usiÅowaÅ
+zapobiec przestÄpstwu.</p>
+
+<p>
+OczywiÅcie, Lissa niekoniecznie zamierzaÅa przeczytaÄ jego ksiÄ
żki. ByÄ
może
+chciaÅa pożyczyÄ komputer tylko po to, żeby napisaÄ
+zaliczenie. Jednak Dan wiedziaÅ, że pochodziÅa z niezamożnej
+rodziny i ledwie mogÅa sobie pozwoliÄ na opÅacenie czesnego, nie
+wspominajÄ
c o opÅatach za czytanie. Przeczytanie jego ksiÄ
żek mogÅo
byÄ
+dla niej jedynym sposobem na ukoÅczenie studiów. RozumiaÅ jej
+sytuacjÄ. Sam musiaÅ siÄ zapożyczyÄ, żeby zapÅaciÄ za wszystkie
prace
+naukowe, z których korzystaÅ. (DziesiÄÄ procent tych opÅat trafiaÅo
+do badaczy, którzy je napisali; ponieważ Dan planowaÅ karierÄ
+akademickÄ
, miaÅ nadziejÄ, że jego wÅasne prace, jeÅli bÄdÄ
+wystarczajÄ
co czÄsto cytowane, przyniosÄ
mu tyle, że wystarczy
+na spÅatÄ tego kredytu).</p>
+
+<p>
+Później Dan dowiedziaÅ siÄ, że byÅy czasy, kiedy każdy mógÅ
pójÅÄ
+do biblioteki i czytaÄ artykuÅy prasowe, a nawet ksiÄ
żki
+i nie musiaÅ za to pÅaciÄ. Byli niezależni uczeni, którzy
czytali
+tysiÄ
ce stron bez rzÄ
dowych stypendiów bibliotecznych. Ale w
+latach dziewiÄÄdziesiÄ
tych XX wieku wydawcy czasopism, zarówno komercyjni,
+jak i niedochodowi, zaczÄli pobieraÄ opÅaty za dostÄp.
W roku
+2047 biblioteki oferujÄ
ce publiczny darmowy dostÄp do literatury
+naukowej byÅy już tylko mglistym wspomnieniem.</p>
+
+<p>
+IstniaÅy, naturalnie, sposoby na obejÅcie SPA i Centrum
+Licencyjnego. ByÅy one nielegalne. Dan miaÅ kolegÄ z kursu
+programowania, Franka Martucciego, który zdobyÅ narzÄdzie
+do debuggowania i podczas czytania ksiÄ
żek używaŠgo
+do omijania kodu ÅledzÄ
cego prawa autorskie. Lecz powiedziaÅ o tym
+zbyt wielu znajomym i jeden z nich, skuszony nagrodÄ
, doniósÅ
+na niego do SPA (mocno zadÅużonych studentów Åatwo byÅo
nakÅoniÄ
+do zdrady). W 2047 Frank trafiÅ do wiÄzienia, nie
+za pirackie czytanie, ale za posiadanie debuggera.</p>
+
+<p>
+Później Dan dowiedziaÅ siÄ, że byÅy czasy, kiedy każdy mógÅ mieÄ
+debugger. IstniaÅy nawet darmowe narzÄdzia do debuggowania dostÄpne
+na CD albo w Sieci. Jednak zwykli użytkownicy zaczÄli je
+wykorzystywaÄ do obchodzenia monitorów praw autorskich, aż
w koÅcu
+sÄ
d orzekÅ, że praktycznie staÅo siÄ to ich podstawowym
+zastosowaniem. Co znaczyÅo, że byÅy nielegalne; twórcom debuggerów
+groziÅo wiÄzienie.</p>
+
+<p>
+ProgramiÅci nadal, rzecz jasna, potrzebowali debuggerów, ale w 2047
+producenci takich programów sprzedawali tylko numerowane kopie i tylko
+oficjalnie licencjonowanym i podporzÄ
dkowanym programistom. Debugger,
+którego Dan używaÅ na zajÄciach z programowania, trzymany byÅ
+za specjalnym firewallem i można byÅo z niego korzystaÄ tylko
+podczas ÄwiczeÅ.</p>
+
+<p>
+Kod nadzorujÄ
cy prawa autorskie można też byÅo obejÅÄ instalujÄ
c
+zmodyfikowane jÄ
dro systemowe. Dan potem dowiedziaÅ siÄ w koÅcu o
+wolnych jÄ
drach, a nawet caÅych wolnych systemach operacyjnych, które
+istniaÅy na przeÅomie stuleci. Lecz nie tylko byÅy nielegalne, jak
+debuggery – nawet gdybyÅcie mieli jeden z nich, nie
+moglibyÅcie go zainstalowaÄ bez znajomoÅci hasÅa administratora
Waszego
+komputera. A ani <abbr title="Federal Bureau of
+Investigation">FBI</abbr>, ani Pomoc Techniczna Microsoftu by go wam
+nie podaÅy.</p>
+
+<p>
+Dan doszedÅ do wniosku, że nie może po prostu pożyczyÄ
Lissie
+komputera. Ale nie może jej odmówiÄ, bo jÄ
kocha. Każda okazja
+do rozmowy z LissÄ
przepeÅniaÅa go radoÅciÄ
. A fakt,
+że to jego wybraÅa, by poprosiÄ o pomoc, mógÅ znaczyÄ, że ona
+również go kocha.</p>
+
+<p>
+Dan rozwiÄ
zaÅ dylemat, robiÄ
c coÅ, co byÅo jeszcze bardziej nie
+do pomyÅlenia – pożyczyÅ jej swój komputer i podaÅ
jej
+swoje hasÅo. W ten sposób, gdyby Lissa czytaÅa jego ksiÄ
żki, Centrum
+Licencyjne uznaÅoby, że to on je czyta. W dalszym ciÄ
gu byÅo to
+przestÄpstwo, ale dla SPA niewykrywalne automatycznie. Mogliby siÄ o
+tym dowiedzieÄ tylko, gdyby Lissa na niego doniosÅa.</p>
+
+<p>
+OczywiÅcie, jeÅliby siÄ na uczelni kiedyÅ dowiedziano, że daÅ
+Lissie swoje wÅasne hasÅo, oznaczaÅoby to koniec ich obojga jako studentów,
+obojÄtne, do czego by je wykorzystaÅa. Zgodnie z reguÅami
+stosowanymi na uczelni jakakolwiek próba przeszkadzania
+w monitorowaniu studenckich komputerów stanowiÅa podstawÄ
+do podjÄcia dziaÅaÅ dyscyplinarnych. Nie byÅo ważne,
+czy zrobiliÅcie coÅ szkodliwego – sprzeciwianie siÄ
+utrudniaÅo administratorom sprawowanie kontroli nad Wami. ZakÅadali
+oni, że takie zachowanie oznacza, iż robicie jakieŠinne zakazane
+rzeczy, oni zaÅ nie muszÄ
wiedzieÄ, jakie to rzeczy.</p>
+
+<p>
+Na ogóŠstudenci nie byli za to relegowani – nie
+bezpoÅrednio. Zamiast tego blokowano im dostÄp do szkolnych systemów
+komputerowych, tak że byÅo pewne, że oblejÄ
semestr.</p>
+
+<p>
+Później Dan dowiedziaÅ siÄ, że tego rodzaju regulaminy uczelnie
zaczÄÅy
+wprowadzaÄ w latach osiemdziesiÄ
tych XX wieku, kiedy studenci masowo
+zaczÄli korzystaÄ z komputerów. WczeÅniej uczelnie inaczej pochodziÅy
+do problemu dyscypliny studentów – karano dziaÅania, które
+byÅy szkodliwe, nie te, które tylko wzbudzaÅy podejrzenia.</p>
+
+<p>
+Lissa nie doniosÅa na Dana do SPA. Jego decyzja, że jej
+pomoże, doprowadziÅa do ich maÅżeÅstwa. DoprowadziÅa ich też
+do zakwestionowania tego, czego od dzieciÅstwa uczono ich o
+piractwie. Razem zaczÄli czytaÄ o historii praw autorskich, o ZwiÄ
zku
+Radzieckim i obowiÄ
zujÄ
cych w nim ograniczeniach kopiowania,
+a nawet oryginalnÄ
konstytucjÄ Stanów Zjednoczonych. PrzenieÅli siÄ
+na KsiÄżyc, gdzie spotkali innych, którzy, jak oni, uciekli przed
+dÅugim ramieniem SPA. Kiedy w 2062 zaczÄÅo siÄ Powstanie Tycho,
+powszechne prawo do czytania wkrótce staÅo siÄ jednym z jego
+gÅównych celów.</p>
+
+
+<h3 id="AuthorsNote">Uwagi autora</h3>
+
+<p>[Te uwagi byÅy kilka razy aktualizowane od pierwszego ukazania siÄ
+opowiadania.]</p>
+
+<p>
+Prawo do czytania to bitwa, która toczy siÄ dziÅ. ChoÄ może
+upÅynÄ
Ä i 50 lat zanim nasz dzisiejszy sposób życia popadnie
+w zapomnienie, wiÄkszoÅÄ opisanych powyżej przepisów prawa
+i rozwiÄ
zaÅ praktycznych zostaÅa już zaproponowana. Wiele z nich
+wprowadzono do systemów prawnych USA i innych
+krajów. W Stanach Zjednoczonych Ustawa o prawach autorskich
+w cyfrowym tysiÄ
cleciu (Digital Millenium Copyright Act, DMCA)
+z 1998 ustanowiÅa prawne podstawy do nakÅadania ograniczeÅ
+na czytanie i wypożyczanie skomputeryzowanych ksiÄ
żek (a także
+innych danych). Unia Europejska narzuciÅa podobne ograniczenia dyrektywÄ
o
+prawach autorskich z 2001 roku. We Francji zaadoptowano prawo DADVSI
+w 2006 roku, wedÅug którego samo posiadanie kopii DeCSS, wolnego
+programu do rozszyfrowywania filmów na DVD, jest przestÄpstwem.</p>
+
+<p>
+W 2001 roku, senator Hollings, opÅacany przez Disneya, zaproponowaÅ
+ustawÄ zwanÄ
SSSCA, która miaÅa wymagaÄ, żeby każdy nowy komputer byÅ
+obowiÄ
zkowo wyposażony w urzÄ
dzenia ograniczajÄ
ce kopiowanie,
+niemożliwe do ominiÄcia przez użytkownika. Po pomyÅle chipu
+Clipper i innych propozycjach kontrolowanej kryptografii [z
+deponowaniem kluczy] przedstawianych przez rzÄ
d USA, wskazuje to
+na dÅugofalowÄ
tendencjÄ – systemy komputerowe w coraz
+wiÄkszym stopniu sÄ
konstruowane w taki sposób, żeby daÄ nieobecnym
+olbrzymiÄ
kontrolÄ nad ludźmi, którzy faktycznie ich
+używajÄ
. Od tamtej pory zmieniono nazwÄ SSSCA na CBDTPA (możecie
+to rozumieÄ jako „Consume But Don't Try Programming
+Act” – ustawa „konsumuj, ale nie próbuj
+programowaÄ”).
+</p>
+
<p>
-Opisane uniwersyteckie regulaminy bezpieczeñstwa nie s± zmy¶lone. Na przyk³ad,
komputer jednego z uniwersytetów z okolic Chicago podczas logowania
siê u¿ytkownika wypisuje taki komunikat (cudzys³owy s± w oryginale):</p>
+Wkrótce potem Republikanie przejÄli kontrolÄ nad senatem USA. Oni sÄ
+mniej zwiÄ
zani z Hollywood niż Demokraci, wiÄc nie nalegali
+na zmiany. Teraz, gdy Demokraci znów sÄ
przy wÅadzy, zagrożenie jest
+wyższe.</p>
+
+<p>
+W 2001 roku USA podjÄÅy próby wykorzystania proponowanego traktatu o
+Strefie Wolnego Handlu Ameryk (Free Trade Area of the Americas, FTAA)
+do narzucenia tych samych zasad wszystkim krajom zachodniej
+póÅkuli. FTAA jest jednym z tak zwanych ukÅadów o „wolnym
+handlu”, faktycznie majÄ
cych na celu przekazanie w rÄce
+Åwiata biznesu zwiÄkszonej wÅadzy nad demokratycznymi
+rzÄ
dami. Narzucanie przepisów w rodzaju DMCA jest typowe dla tego
+ducha. Lula, Prezydent Brazylii, efektywnie uÅmierciÅ FTAA przez odrzucenie
+wymogu DMCA i innych.</p>
+
+<p>
+Od tamtego czasu, Stany Zjednoczone narzucili podobne wymagania
+na kraje takie jak Australia i Meksyk przez obustronne umowy o
+„wolnym handlu” oraz na kraje jak Costa Rica przez innÄ
+umowÄ, CAFTA. Prezydent Ekwadoru, Correa, odmówiÅ podpisania umowy o
+„wolnym handlu” z USA, ale sÅyszaÅem, że Ekwador
+zaadoptowaÅ coÅ w rodzaju DMCA w 2003 roku.</p>
+
+<p>
+PomysÅ, żeby <abbr>FBI</abbr> i Microsoft dysponowaÅy hasÅami
+administracyjnymi do komputerów osobistych i nie pozwalaÅy Wam go
+mieÄ, nie byÅ wysuwany aż do roku 2002.</p>
+
+<p>
+Nazywa siÄ to „trusted computing” (godnÄ
zaufania technikÄ
+komputerowÄ
) lub „Palladium”. My to nazywamy e call it <a
+href="/philosophy/can-you-trust.html">“treacherous
+computing”</a> (zdradliwa technika komputerowa) gdyż efektem jest to,
+że komputer jest podporzÄ
dkowany firmom do tego stopnia,
+że Wam siÄ przeciwstawia. To zostaÅo wprowadzone w 2007 roku jako
+czÄÅÄ <a href="http://badvista.org/";>Windows Vista</a>. Spodziewamy siÄ,
+że Apple zrobi coŠpodobnego. W tym systemie, producent komputera
+trzyma klucze, od którego <abbr>FBI</abbr> je uzyska
bez problemu.</p>
+
+<p>
+To, co Microsoft trzyma to nie jest hasÅo w normalnym znaczeniu tego
+sÅowa – nikt tego nie wpisuje na klawiaturze. To jest raczej
+klucz cyfrowy do podpisywania i szyfrowania, który odpowiada
+drugiemu kluczowi przechowywanemu na komputerze. To daje Microsoftowi
+i innym firmom wspóÅpracujÄ
cym z Microsoftem nieograniczonÄ
+kontrolÄ nad tym co użytkownik może robiÄ ze swoim komputerem.</p>
+
+<p>
+Vista daje Microsoftowi dodatkowÄ
wÅadzÄ. PrzykÅadowo, Microsoft może
+wymusiÄ instalowanie aktualizacji i może nakazaÄ wszystkim komputerom
+z Vista aby odmówili Åadowania danego sterownika. GÅównym celem
+ograniczeÅ Visty jest aby narzuciÄ DRM (Digital Restrictions
+Management – cyfrowe zarzÄ
dzanie ograniczeniami), których
+użytkownicy nie sÄ
w stanie obejÅÄ. NiebezpieczeÅstwo DRM jest
powodem,
+dla którego stworzyliÅmy kampaniÄ <a href="http://DefectiveByDesign.org";>
+Defective by Design</a>.</p>
+
+<p>
+Kiedy pisaÅem to opowiadanie SPA groziÅa maÅym usÅugodawcom internetowym,
+żÄ
dajÄ
c pozwolenia na monitorowanie przez SPA wszystkich
+użytkowników. WiÄkszoÅÄ poddaje siÄ zastraszaniu, gdyż nie staÄ ich
+na walkÄ w sÄ
dzie. Jeden usÅugodawca, Community ConneXion
+z Oakland w Kalifornii, odmówiŠżÄ
daniu i faktycznie zostaÅ
+pozwany. Później SPA zaniechaÅa sprawy, ale uzyskaÅa DMCA, która
daÅa
+im wÅadzÄ, po jakÄ
siÄgali.</p>
+
+<p>
+SPA, które naprawdÄ oznacza Software Publisher's Association (ZwiÄ
zek
+Wydawców Oprogramowania), zostaÅo w swej quasi-policyjnej roli
+zastÄ
pione przez BSA, Business Software Alliance. Nie jest dziÅ oficjalnÄ
+siÅÄ
policyjnÄ
. Nieoficjalnie – dziaÅa tak, jakby niÄ
+byÅo. Stosuje metody przypominajÄ
ce stosowane uprzednio w ZwiÄ
zku
+Radzieckim, zachÄca ludzi do donoszenia na wspóÅpracowników
+i kolegów. W kampanii zastraszania prowadzonej w roku 2001
+w Argentynie BSA przekazywaÅa zawoalowane groźby, że osoby
+dzielÄ
ce siÄ oprogramowaniem bÄdÄ
gwaÅcone w wiÄzieniach.</p>
+
+<p>
+Opisane uniwersyteckie regulaminy bezpieczeÅstwa nie sÄ
+zmyÅlone. Na przykÅad, komputer jednego z uniwersytetów
+z okolic Chicago podczas logowania siÄ użytkownika wyÅwietlaÅ taki
+komunikat:</p>
+
<blockquote><p>
-"Ten system jest przeznaczony tylko do u¿ytku uprawnionych u¿ytkowników.
Dzia³alno¶æ osób korzystaj±cych z systemu bez pozwolenia lub
przekraczaj±cych zakres przyznanych uprawnieñ bêdzie monitorowana
i rejestrowana przez personel. Podczas monitorowania osób niew³a¶ciwie
korzystaj±cych z systemu oraz w czasie konserwacji systemu, mog± byæ
tak¿e monitorowane dzia³ania u¿ytkowników uprawnionych. Ka¿dy, kto korzysta
z tego systemu wyra¿a tym samym zgodê na takie monitorowanie
i przyjmuje do wiadomo¶ci, ¿e je¿eli ujawni ono potencjalne dowody dzia³añ
niezgodnych z prawem lub ³amania regulaminu Uniwersytetu, personel mo¿e
przekazaæ taki dowód w³adzom Uniwersytetu i/lub funkcjonariuszom porz±dku
prawnego."
+Ten system jest przeznaczony tylko dla uprawnionych
+użytkowników. DziaÅalnoÅÄ osób korzystajÄ
cych z systemu
+bez zezwolenia lub przekraczajÄ
cych zakres przyznanych uprawnieÅ
+bÄdzie monitorowana i rejestrowana przez personel. Podczas
+monitorowania osób niewÅaÅciwie korzystajÄ
cych z systemu oraz w
+czasie konserwacji systemu, mogÄ
byÄ także monitorowane dziaÅania
+użytkowników uprawnionych. Każdy, kto korzysta z tego systemu wyraża
+tym samym zgodÄ na takie monitorowanie i przyjmuje
+do wiadomoÅci, że jeżeli ujawni ono potencjalne dowody dziaÅaÅ
+niezgodnych z prawem lub Åamania regulaminu Uniwersytetu, personel
+może przekazaÄ taki dowód wÅadzom Uniwersytetu i/lub funkcjonariuszom
+porzÄ
dku prawnego.
</p></blockquote>
-<p>
-To ciekawe podej¶cie do Czwartej Poprawki: wywieranie presji na wszystkich,
aby z góry zgodzili siê oddaæ zapisane w niej swoje prawa.</p>
-<hr />
+<p>
+To ciekawe podejÅcie do Czwartej Poprawki: wywieranie presji
+na wszystkich, aby z góry zgodzili siÄ oddaÄ zapisane w niej
+swoje prawa.</p>
-<h3><a href="#TOCReferences" id="References">Bibliografia</a></h3>
+<h3 id="References">Bibliografia</h3>
<ul>
- <li>Dokument rz±dowy USA, tzw. „Bia³a Ksiêga”: Information
Infrastructure Task Force, Intellectual Property and the National Information
Infrastructure: The Report of the Working Group on Intellectual Property
Rights, 1995 (Zespó³ Zadaniowy ds. Infrastruktury Informacyjnej, W³asno¶æ
Intelektualna a Krajowa Infrastruktura Informacyjna. Raport Grupy Roboczej
do spraw Praw W³asno¶ci Intelektualnej).</li>
- <li><a
href="http://www.wired.com/wired/archive/4.01/white.paper_pr.html";>An
explanation of the White Paper: The Copyright Grab</a> (Bia³a Ksiêga
obja¶niona. Grabie¿ praw autorskich), Pamela Samuelson, Wired,
styczeñ 1996</li>
- <li><a href="http://www.law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm";>Sold
Out</a> (Wyprzedane), James Boyle, New York Times, 31 marca 1996</li>
- <li>Public Data or Private Data (Dane publiczne czy dane prywatne),
Washington Post, 4 listopada 1996. Kiedy¶ mieli¶my tu odno¶nik do tego
artyku³u, ale Washinton Post postanowi³ zacz±æ pobieraæ op³aty od u¿ytkowników,
którzy chc± czytaæ artyku³y z ich witryny internetowej i dlatego
zdecydowali¶my siê usun±æ odno¶nik.</li>
- <li><a href="http://www.public-domain.org/";>Union for the Public
Domain</a> – organizacja, która za swój cel stawia opór wobec przerostu
potêgi praw autorskich i patentów i powrót do poprzedniego stanu.</li>
+ <li>Dokument rzÄ
dowy USA, tzw. „BiaÅa KsiÄga”: Information
+Infrastructure Task Force, Intellectual Property [<a
+href="/philosophy/not-ipr.html">sic</a>] and the National Information
+Infrastructure: The Report of the Working Group on Intellectual Property
+[sic] Rights, 1995 (ZespóŠZadaniowy ds. Infrastruktury Informacyjnej,
+WÅasnoÅÄ Intelektualna a Krajowa Infrastruktura Informacyjna. Raport
+Grupy Roboczej do spraw Praw WÅasnoÅci Intelektualnej).</li>
+
+ <li><a href="http://www.wired.com/wired/archive/4.01/white.paper_pr.html";>An
+explanation of the White Paper: The Copyright Grab</a> (BiaÅa KsiÄga
+objaÅniona. Grabież praw autorskich), Pamela Samuelson, Wired, styczeÅ
1996.</li>
+
+ <li><a href="http://www.law.duke.edu/boylesite/sold_out.htm";>Sold Out</a>
+(Wyprzedane), James Boyle, New York Times, 31 marca 1996.</li>
+
+ <li><a
+href="http://www.interesting-people.org/archives/interesting-people/199611/msg00012.html";>Public
+Data or Private Data</a> (Dane publiczne czy dane prywatne), Washington
+Post, 4 listopada 1996. </li>
+
+ <li><a href="http://www.public-domain.org/";>Union for the Public
+Domain</a> – organizacja, która za swój cel stawia opór
+wobec przerostu potÄgi praw autorskich i patentów i powrót
+do poprzedniego stanu.</li>
</ul>
<hr />
-
-<p>
-<b>Ten tekst zosta³ zamieszczony w
-ksi±¿ce <a
href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/";><cite>Free
+<h4>Ten tekst zostaÅ zamieszczony w ksiÄ
żce <a
+href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/";><cite>Free
Software, Free Society</cite></a> (<cite>Wolne oprogramowanie, wolne
-spo³eczeñstwo. Wybrane eseje Richarda M. Stallmana</cite>).</b></p>
-<hr />
+spoÅeczeÅstwo. Wybrane eseje Richarda M. Stallmana</cite>).</h4>
-<h3><a href="#TOCOtherTexts" id="OtherTexts">Inne teksty</a></h3>
+<p><strong>Inne teksty</strong></p>
<ul>
- <li><a href="/philosophy/philosophy.pl.html">Filozofia Projektu
GNU</a></li>
- <li><a
href="http://www.computerworld.com/managementtopics/management/opinion/story/0,10801,49358,00.html";
id="COPYPROCTECTION">Zabezpieczenia przeciw kopiowaniu – powiedzcie
nie</a> – opublikowane w pi¶mie Computer World.</li>
+ <li><a href="/philosophy/philosophy.html">Filozofia Projektu
GNU</a></li>
+ <li><a
+href="http://www.computerworld.com/managementtopics/management/opinion/story/0,10801,49358,00.html";
+id="COPYPROCTECTION">Copy Protection: Just Say No</a> (Zabezpieczenia
+przeciw kopiowaniu – powiedzcie nie), opublikowane w piÅmie
+Computer World.</li>
</ul>
-<hr />
-
<p>
-<a href="#AuthorsNote">Uwagi autora</a> mówi± o bitwie o prawo do czytania
i elektronicznej inwigilacji. Bitwa w³a¶nie siê rozpoczyna –
oto dwa odno¶niki do artyku³ów na temat obecnie rozwijanych technologii,
tworzonych po to, by odmówiæ wam prawa do czytania.</p>
+<a href="#AuthorsNote">Uwagi autora</a> mówiÄ
o bitwie o prawo
+do czytania i elektronicznej inwigilacji. Bitwa wÅaÅnie siÄ
+rozpoczyna – oto dwa odnoÅniki do artykuÅów na temat
+obecnie rozwijanych technologii, tworzonych po to, by odmówiÄ Wam prawa
+do czytania.</p>
<ul>
- <li><a
href="http://www.zdnet.com/zdnn/stories/news/0,4586,2324939,00.html";>Publikowanie
elektroniczne</a>: artyku³ o dystrybucji ksi±¿ek w postaci
elektronicznej oraz o zagadnieniach prawa autorskiego wp³ywaj±cych na
prawo do czytania kopii.</li>
- <li><a
href="http://channels.microsoft.com/presspass/press/1999/Aug99/SeyboldPR.asp";>Ksi±¿ki
w komputerach</a>: oprogramowanie do kontrolowania, kto mo¿e czytaæ
ksi±¿ki i dokumenty na PC.</li>
+<li><a href="http://news.zdnet.com/2100-9595_22-103151.html";>Publikowanie
+elektroniczne</a> artykuÅ o dystrybucji ksiÄ
żek w postaci
+elektronicznej oraz o zagadnieniach prawa autorskiego wpÅywajÄ
cych
+na prawo do czytania kopii.</li>
+<li><a
+href="http://channels.microsoft.com/presspass/press/1999/Aug99/SeyboldPR.asp";>KsiÄ
żki
+w komputerach:</a> oprogramowanie do kontrolowania, kto może
+czytaÄ ksiÄ
żki i dokumenty na komputerze.</li>
</ul>
-<hr />
-<div class="translations">
-<p><a id="translations"></a>
-<b>T³umaczenia tej strony</b>:<br />
-[
- <a
href="/philosophy/right-to-read.bg.html">Български</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.ca.html">Català</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.cs.html">Česky</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.de.html">Deutsch</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.html">English</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.es.html">Español</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.fr.html">Français</a>
-| <a
href="/philosophy/right-to-read.he.html">עבריח</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.ja.html">日本語</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.ko.html">한국어</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.hu.html">Magyar</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.pl.html">polski</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.pt.html">Português</a>
-| <a
href="/philosophy/right-to-read.ru.html">Русский</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.sl.html">Slovensko</a>
-| <a href="/philosophy/right-to-read.sv.html">Svenska</a>
-]
-</p>
+<div style="font-size: small;">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
</div>
-<div class="copyright">
-<p>
-Powrót do <a href="/home.pl.html">strony g³ównej Projektu GNU</a>.
-</p>
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
<p>
-Pytania dotycz±ce GNU i FSF prosimy kierowaæ na adres
-<a href="mailto:g...@gnu.org";><em>g...@gnu.org</em></a>.
-Istniej± tak¿e
-<a href="/home.pl.html#ContactInfo">inne sposoby skontaktowania siê</a>
-z FSF.
+Pytania dotyczÄ
ce GNU i FSF prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:g...@gnu.org";><g...@gnu.org></a>. IstniejÄ
także <a
+href="/contact/contact.html">inne sposoby skontaktowania siÄ</a> z FSF.
<br />
-Uwagi dotycz±ce naszych stron internetowych prosimy wysy³aæ na adres
-<a href="mailto:webmast...@www.gnu.org";><em>webmast...@www.gnu.org</em></a>,
-natomiast inne pytania na adres
-<a href="mailto:g...@gnu.org";><em>g...@gnu.org</em></a>.
+Informacje o niedziaÅajÄ
cych odnoÅnikach oraz inne poprawki (lub
+propozycje) prosimy wysyÅaÄ na adres <a
+href="mailto:web-translat...@gnu.org";><web-translat...@gnu.org></a>.
</p>
+
<p>
-Copyright 1996 Richard Stallman
-<br />
-Verbatim copying and distribution of this entire article is
-permitted in any medium, provided this notice is preserved.
-<br />
-Zezwala siê na wykonywanie i dystrybucjê wiernych kopii tego tekstu,
-niezale¿nie od no¶nika, pod warunkiem zachowania niniejszego zezwolenia.
+Aby zapoznaÄ siÄ z informacjami dotyczÄ
cymi tÅumaczenia
+i koordynowania tÅumaczeÅ artykuÅów, proszÄ odwiedziÄ stronÄ <a
+href="/server/standards/README.translations.html">tÅumaczeÅ</a>. <br />
+Komentarze odnoÅnie tÅumaczenia polskiego oraz zgÅoszenia dotyczÄ
ce
+chÄci wspóÅpracy w tÅumaczeniu prosimy kierowaÄ na adres <a
+href="mailto:www-pl-tr...@gnu.org";>www-pl-tr...@gnu.org</a>.
</p>
+
<p>
-T³umaczenie:
-<a href="/server/standards/README.Polish-translation.pl.html"><em>Grupa
t³umaczy witryny Projektu GNU</em></a>
-(<a
-href="mailto:web-translators...@gnu.org";><em>web-translators...@gnu.org</em></a>).
+Copyright © 1996, 2002, 2007, 2009, 2010 Richard Stallman
<br />
+Ten utwór jest dostÄpny na <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/3.0/us/deed.pl";>licencji
+Creative Commons Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Stany
+Zjednoczone</a>.
</p>
-<p>
-Aktualizowane:
+
+
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+TÅumaczenie: Wojciech Kotwica 2003, 2004, 2006, Jan Owoc 2011, Tomasz
+WÄgrzanowski 2000.</div>
+ <p>
<!-- timestamp start -->
-$Date: 2011/07/13 17:36:34 $ $Author: jsowoc $
+Aktualizowane:
+
+$Date: 2011/10/27 18:42:01 $
+
<!-- timestamp end -->
</p>
</div>
+<!-- <div id="translations">
+ -->
+<!-- <h4>
+Translations of this page</h4> -->
+<!-- -->
+<!-- Please keep this list alphabetical by language code. -->
+<!-- Comment what the language is for each type, i.e. de is German. -->
+<!-- Write the language name in its own language (Deutsch) in the text. -->
+<!-- If you add a new language here, please -->
+<!-- advise web-translat...@gnu.org and add it to -->
+<!-- - /home/www/html/server/standards/README.translations.html -->
+<!-- - one of the lists under the section "Translations Underway" -->
+<!-- - if there is a translation team, you also have to add an alias -->
+<!-- to mail.gnu.org:/com/mailer/aliases -->
+<!-- Please also check you have the language code right; see: -->
+<!-- http://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/code_list.php -->
+<!-- If the 2-letter ISO 639-1 code is not available, -->
+<!-- use the 3-letter ISO 639-2. -->
+<!-- Please use W3C normative character entities. -->
+<!-- -->
+<!-- <gnun>
+<ul class="translations-list"> -->
+<!-- Arabic -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.ar.html">العربية</a> [ar]</li>
-->
+<!-- Bulgarian -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.bg.html">български</a> [bg]</li>
-->
+<!-- Catalan -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.ca.html">Català</a> [ca]</li> -->
+<!-- Czech -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.cs.html">Česky</a> [cs]</li> -->
+<!-- German -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.de.html">Deutsch</a> [de]</li> -->
+<!-- English -->
+<!-- <li><a href="/philosophy/right-to-read.html">English</a> [en]</li>
-->
+<!-- Spanish -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.es.html">español</a> [es]</li> -->
+<!-- Farsi (Persian) -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.fa.html">فارسی</a> [fa]</li>
-->
+<!-- Finnish -->
+<!-- <li><a href="/philosophy/right-to-read.fi.html">suomi</a> [fi]</li>
-->
+<!-- French -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.fr.html">français</a> [fr]</li> -->
+<!-- Hebrew -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.he.html">עברית</a> [he]</li>
-->
+<!-- Hungarian -->
+<!-- <li><a href="/philosophy/right-to-read.hu.html">magyar</a> [hu]</li>
-->
+<!-- Italian -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.it.html">italiano</a> [it]</li> -->
+<!-- Japanese -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.ja.html">日本語</a> [ja]</li>
-->
+<!-- Korean -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.ko.html">한국어</a> [ko]</li>
-->
+<!-- Dutch -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.nl.html">Nederlands</a> [nl]</li> -->
+<!-- Polish -->
+<!-- <li><a href="/philosophy/right-to-read.pl.html">polski</a> [pl]</li>
-->
+<!-- Brazilian Portuguese -->
+<!-- <li><a href="/philosophy/right-to-read.pt-br.html">português do
Brasil</a> [pt-br]</li> -->
+<!-- Russian -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.ru.html">русский</a> [ru]</li>
-->
+<!-- Slovenian -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.sl.html">slovenščina</a> [sl]</li>
-->
+<!-- Serbian -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.sr.html">српски</a> [sr]</li>
-->
+<!-- Swedish -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.sv.html">svenska</a> [sv]</li> -->
+<!-- Turkish -->
+<!-- <li><a
href="/philosophy/right-to-read.tr.html">Türkçe</a> [tr]</li>
-->
+<!-- </ul></gnun> -->
+<!-- </div>
+ -->
+</div>
</body>
</html>
